ชาดก หรือชาตก แปลว่าผู้เกิด ในทางพระพุทธศาสนาหมายถึง เรื่องราวการเวียนว่ายตายเกิดของพระโพธิสัตว์ก่อนที่จะได้เป็นพระพุทธเจ้า การกำเนิดในชาติต่างๆ ทำให้พระองค์ได้พบปะและต้องผจญกับเหตุการณ์ต่างๆ ทั้งดีทั้งร้ายมากมาย แต่พระองค์ก็ยังคงทำความดีติดต่อกันเรื่อยมา จนได้เป็นพระพุทธเจ้าในชาติสุดท้าย กล่าวอีกอย่างหนึ่งได้ว่า ชาดกเป็นวิวัฒนาการแห่งการบำเพ็ญคุณงามความดีของพระพุทธเจ้า

            ทศชาติชาดก คือ เรื่องราว 10 ชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์ก่อนที่จะมาเกิดเป็นเจ้าชายสิทธัตถะหรือพระพุทธเจ้า ชาดกทั้ง 10 เรื่อง ประกอบด้วย

            ชาติที่ 1 เตมียชาดก เป็นเรื่องของพระเตมียราชกุมารที่อยากจะออกบวช จึงแกล้งทำเป็นง่อย หูหนวก เป็นใบ้ไม่พูดจากับใคร เพื่อเลี่ยงการครองราชสมบัติ ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญเนกขัมมบารมี คือ การออกบวชหรือออกจากกาม

            ชาติที่ 2 มหาชนกชาดก เป็นเรื่องของพระมหาชนกราชกุมารที่เดินทางขึ้นเรือไปในมหาสมุทร แล้วเกิดเหตุพายุทำให้เรือล่ม พระองค์จึงว่ายน้ำต่อไปโดยไม่ละความอุตสาหะ จนรอดชีวิตกลับไปครองราชสมบัติได้ ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญวิริยบารมี คือ ความพากเพียร

            ชาติที่ 3 สุวรรณสามชาดก เป็นเรื่องของพรหมฤาษีชื่อสุวรรณสามที่ถูกทำร้ายบาดเจ็บสาหัส แต่ด้วยความดีที่ได้เลี้ยงดูบิดามารดาที่ตาบอด ทำให้สุวรรณสามกลับฟื้นคืนชีพขึ้นมาได้ ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญเมตตาบารมี คือ การแผ่ความเมตตาต่อสัตว์ทั้งปวง

            ชาติที่ 4 เนมิราชชาดก เป็นเรื่องของพระเนมิราชกุมารที่ได้ครองราชสมบัติต่อจากพระราชบิดา พระองค์ทรงบำเพ็ญคุณงามความดีจนเป็นที่รักของประชาชนเรื่อยมา และเมื่อทรงมอบราชสมบัติต่อให้กับพระโอรสแล้วจึงเสด็จออกผนวช ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญอธิษฐานบารมี คือ ความตั้งใจมั่นคง

            ชาติที่ 5 มโหสถชาดก เป็นเรื่องของมโหสถบัณฑิตที่มีความฉลาดรอบรู้ เป็นที่ปรึกษาของพระราชา และสามารถใช้ความดีเอาชนะความริษยาจากที่ปรึกษาคนอื่นได้ ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญปัญญาบารมี คือ ความรู้ทั่วถึงสิ่งที่ควรรู้

            ชาติที่ 6 ภูริทัตชาดก เป็นเรื่องของพระภูริทัตนาคราชที่จำศีลอยู่ริมฝั่งแม่น้ำโดนหมองูจับตัวไปกักขังทรมาน แม้จะเอาชนะหมองูได้แต่พระองค์ก็ไม่ทำอะไร เพราะอยากจะมั่นคงต่อศีลของตน ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญศีลบารมี คือ การรักษาศีล

            ชาติที่ 7 จันทกุมารชาดก เป็นเรื่องของพระจันทกุมารที่ถูกอาฆาตจากพราหมณ์ผู้หนึ่ง และต้องถูกสั่งประหารชีวิต เพราะพระราชบิดาเชื่อคำยุยงของพราหมณ์ ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญขันติบารมี คือ ความอดทนอดกลั้น

            ชาติที่ 8 นารทชาดก เป็นเรื่องของพรหมนารทที่ช่วยชี้ทางให้พระราชากลับจากความเห็นผิดมามีความเห็นชอบดังเดิม ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญอุเบกขาบารมี คือ การวางเฉย

            ชาติที่ 9 วิทูรชาดก เป็นเรื่องของวิทูรบัณฑิตที่เป็นผู้รักษาสัจจะให้กับพระราชา โดยยอมไปอยู่กับยักษ์ และสามารถใช้ความดีเอาชนะยักษ์ได้ ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญสัจจบารมี คือ ความสัตย์

            ชาติที่ 10 เวสสันดรชาดก คือพระชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์ เป็นเรื่องของพระเวสสันดรผู้ใจดี พระองค์ทรงให้ได้ทุกอย่างแม้กระทั่งลูกของตนเอง ชาดกเรื่องนี้เป็นการบำเพ็ญทานบารมี คือ การให้ทาน

            ทั้งหมดนี้คือชาดกทั้ง 10 ชาติ และเรื่องราวการบำเพ็ญความดีก่อนที่พระองค์จะมาเกิดในชาติที่ได้เป็นพระพุทธเจ้า