ป่าชายเลน (Mangroves) เป็นระบบนิเวศที่ประกอบไปด้วยพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์หลายชนิด ดำรงชีวิตอยู่ร่วมกันในสภาพแวดล้อมที่เป็นดินเลน น้ำกร่อย และมีน้ำทะเลท่วมถึงอย่างสม่ำเสมอ ป่าชายเลนพบได้ทั่วไปในบริเวณชายฝั่งทะเล ปากแม่น้ำ ทะเลสาบ รวมทั้งรอบเกาะแก่งต่างๆ ในพื้นที่ชายฝั่งทะเล

            พันธุ์ไม้ที่มีมากและมีบทบาทสำคัญที่สุดในป่าชายเลน คือ ไม้โกงกาง ทำให้ป่าชายเลนมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า "ป่าโกงกาง" นอกจากไม้โกงกางแล้วยังสามารถพบพันธุ์ไม้อื่นๆ อีกกว่า 81 ชนิด เช่น กระเพาะปลา ขลู่ แคทะเล โคลงเคลง งาไซ จาก จิกทะเล ชะคราม ตะขบน้ำ ตะบัน ตีนเป็ด เตยทะเล ปรง ปอ โพทะเล มะพลับ ลำพู ลำแพน เล็บมือนาง แสม หูกวาง หงอนไก่ทะเล หยีน้ำ หวายลิง เหงือกปลาหมอ ฯลฯ ซึ่งพันธุ์ไม้พวกนี้มักจะใช้รากหายใจและค้ำจุน ใบอวบน้ำ มีต่อมขับเกลือ เนื่องจากต้องปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมที่เป็นดินเลนและน้ำกร่อยนั่นเอง

            ป่าชายเลนไม่ได้มีเพียงแค่พันธุ์ไม้ที่หลากหลาย แต่ยังเต็มไปด้วยพันธุ์สัตว์นานาชนิด เช่น ปลาชนิดต่างๆ โดยเฉพาะปลานวลจันทร์ทะเลและปลากะพงขาวจะพบมากที่สุด กุ้งน้ำกร่อย 15 ชนิด โดยเฉพาะกุ้งกุลาดำ กุ้งแชบ๊วย กุ้งก้ามกราม หอยชนิดต่างๆ เช่น หอยนางรม หอยแครง หอยจอบ หอยขี้นก เป็นต้น ปูในป่าชายเลนมีอยู่ประมาณ 30 ชนิด โดยเฉพาะปูแสม ปูก้ามดาบ และปูทะเล นกชนิดต่างๆ เช่น นกยางเปีย นกกาน้ำเล็ก เหยี่ยวแดง นกชายเลนปากซ้อน นกนางนวล เป็นต้น นอกจากนี้ยังพบสัตว์อื่นๆ เช่น ค้างคาว ลิงลม ลิงแสม หนูบ้าน นาก เสือปลา แมวป่า หมูป่า เก้ง งู แลน เต่า จระเข้ แมลง โปรโตซัว หนอน และไส้เดือนทะเล เป็นต้น

            จะเห็นได้ว่าป่าชายเลนเป็นระบบนิเวศที่มีความหลากหลายมาก ทั้งสภาพแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตต่างๆ จะมีการปรับตัวอยู่เสมอ และยังเป็นองค์ประกอบสำคัญของพื้นที่ชายฝั่งทะเลอีกด้วย ป่าชายเลนจึงมีประโยชน์หลายด้าน ดังนี้

1. เป็นแหล่งอาหาร แหล่งอนุบาล และแหล่งอาศัยของสัตว์ต่างๆ หลากหลายสายพันธุ์ โดยเฉพาะสัตว์ทะเลที่เป็นอาหารของมนุษย์ ป่าชายเลนจึงกลายเป็นแหล่งประมงที่สำคัญไปด้วย

2. เป็นแหล่งที่พบผักพื้นบ้านจำนวนมาก เช่น ใบชะคราม ยอดผักเบี้ยทะเล ใบจาก เป็นต้น ซึ่งสามารถนำมาเป็นอาหาร สมุนไพร และผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้

3. เศษซากส่วนต่างๆ ของพืชในป่าชายเลน จะสลายตัวและกลายเป็นอินทรียวัตถุ เช่น กรดอะมิโนที่เป็นอาหารของพวกสาหร่ายและจุลินทรีย์

4. ป่าชายเลนช่วยรักษาสมดุลของระบบนิเวศชายฝั่งและใกล้เคียง รักษาสมดุลธาตุอาหารของน้ำทะเล โดยเฉพาะหญ้าทะเลและปะการัง

5. รากของต้นไม้ในป่าชายเลนช่วยป้องกันการกัดเซาะชายฝั่ง บรรเทากระแสน้ำ ทำให้เกิดหาดเลนเพิ่มขึ้น ช่วยกรองตะกอนและคราบน้ำมันต่างๆ รวมทั้งบรรเทาความรุนแรงของคลื่นและลม

6. ป่าชายเลนมีบรรยากาศที่ร่มรื่น เย็นสบาย พืชและสัตว์ในป่าชายเลนมักจะมีความสวยงามแปลกตา พบเห็นได้ยาก ทำให้พื้นที่ป่าชายเลนกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจ

7. เป็นแหล่งกักเก็บคาร์บอน ลดปริมาณคาร์บอนไดออกไซด์ และเพิ่มปริมาณออกซิเจน

8. เป็นแหล่งผลิตผลจากไม้ที่สำคัญ เช่น ถ่านไม้ โดยเฉพาะถ่านไม้โกงกาง ไม้ที่ใช้ในการก่อสร้าง เฟอร์นิเจอร์ไม้ อุปกรณ์จากไม้ และไม้ที่ใช้ในการสกัดทำน้ำหมึก สี กาว ย้อมอวน ฟอกหนัง เป็นต้น

            ป่าชายเลนมีประโยชน์และมีความสำคัญต่อระบบนิเวศชายฝั่งทะเลมาก ดังนั้นการอนุรักษ์ป่าชายเลนจึงเป็นเรื่องที่สมควรทำและควรส่งเสริมต่อไปเรื่อยๆ เพื่อให้เกิดทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งที่สมบูรณ์