วันวิทยาศาสตร์แห่งชาติจัดเป็นวันสำคัญวันหนึ่งของไทย มีความสำคัญต่อวงการวิทยาศาสตร์และดาราศาสตร์ไทย ตรงกับวันที่ 18 สิงหาคมของทุกปี ซึ่งเป็นวันเดียวกับวันที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทอดพระเนตรสุริยุปราคาเต็มดวงเมื่อปี พ.ศ. 2411

            เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2411 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรสุริยุปราคาเต็มดวงที่หว้ากอ โดยพระองค์ทรงคำนวณพยากรณ์ไว้ล่วงหน้า 2 ปีแล้วว่าจะมีสุริยุปราคาเต็มดวงเกิดขึ้นในวันอังคาร ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 10 ปีมะโรง สัมฤทธิศก จุงศักราช 1230 ซึ่งจะมองเห็นหมดทั้งดวงที่หว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

            พระองค์จึงโปรดฯ ให้พระยาศรีสุริยวงศ์ไปสร้างค่ายหลวงและพลับพลาที่ประทับที่หว้ากอ โดยมีคณะนักดาราศาสตร์จากประเทศฝรั่งเศส และเซอร์แฮรี ออด เจ้าเมืองสิงคโปร์ เดินทางมาเข้าเฝ้าฯ และร่วมสังเกตการณ์ ปรากฏว่าผลการคำนวณของพระองค์นั้นแม่นยำมาก มีบันทึกว่าในครั้งนั้นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระสำราญมาก เพราะการคำนวณเวลาเกิดสุริยุปราคาของพระองค์ได้พิสูจน์แล้วว่าถูกถ้วนที่สุด ยิ่งกว่าที่ชาวยุโรปได้คำนวณไว้

            ด้วยเหตุนี้จึงได้ถือเอาวันที่ 18 สิงหาคมของทุกปีเป็นวันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ และได้มีการเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็น "พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย" ในวันที่ 14 เมษายน พ.ศ. 2525 นอกจากนี้ยังได้มีการสร้างอุทยานวิทยาศาสตร์ที่หว้ากอ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่ออุทยานนี้ว่า "อุทยานวิทยาศาสตร์พระจอมเกล้า ณ หว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์"

           สำหรับกิจกรรมในวันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ จะมีการจัดงานสัปดาห์วิทยาศาสตร์แห่งชาติในวันที่ 18 - 24 สิงหาคมเป็นประจำทุกปี จากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น สมาคมวิทยาศาสตร์แห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ กรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ กรมอุทกศาสตร์ กรมชลประทาน กรมแผนที่ทหาร กรมอุตุนิยมวิทยา กรมไปรษณีย์โทรเลข และอีกหลายหน่วยงาน

            คำขวัญวันวิทยาศาสตร์แห่งชาติประจำปี 2558 นี้คือ "จุดประกายความคิด พัฒนาชีวิตด้วยวิทยาศาสตร์ เสริมสร้างชาติด้วยเทคโนโลยี สู่วิถีแห่งนวัตกรรม"