ประเพณีตักบาตรดอกไม้ เป็นประเพณีสำคัญของชาวสระบุรี จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในวันแรม 1 ค่ำ เดือน 8 หรือวันเข้าพรรษา โดยจัดขึ้นที่วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร ตำบลขุนโขลน อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี

            ในวันเข้าพรรษา ประชาชนจะพากันไปทำบุญตักบาตรในช่วงเช้าแบบปกติ แต่ช่วงบ่ายจะมีการตักบาตรแบบพิเศษ โดยใช้ดอกไม้ที่เรียกว่า "ดอกเข้าพรรษา" ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ "ประเพณีตักบาตรดอกไม้" นั่นเองค่ะ

            ดอกเข้าพรรษาจะขึ้นอยู่ตามไหล่เขาใกล้กับวัดพระพุทธบาท และจะมีเฉพาะช่วงเข้าพรรษาที่จังหวัดสระบุรีเท่านั้น จึงเป็นที่มาของชื่อ "ดอกเข้าพรรษา" ค่ะ ต้นจะมีลักษณะคล้ายต้นกระชายหรือต้นขมิ้น มีดอกหลายสีขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ ถ้าเป็นสายพันธุ์กระเจียว ก็จะมีดอกสีขาวหรือขาวอมชมพู มีทั้งช่อดอกใหญ่และช่อดอกเล็ก ถ้าเป็นสายพันธุ์หงส์เหิน ดอกจะมีขนาดเล็ก กลีบดอกบอบบาง มีก้านเกสรยาว ดอกมีหลายสี เช่น สีเหลือง สีเหลืองทองอมส้ม หรือสีขาว

            ประเพณีตักบาตรดอกไม้เป็นประเพณีดั้งเดิมของชาวพระพุทธบาท มีการเชื่อมโยงไปถึงสมัยพุทธกาลตามพุทธตำนานว่า นายสุมนมาลาการมีหน้าที่เก็บดอกมะลิจากอุทยานหลวงวันละ 8 กำมือ เพื่อนำไปถวายพระเจ้าพิมพิสารผู้ครองกรุงราชคฤห์ วันหนึ่งในขณะที่นายสุมนมาลาการเก็บดอกมะลิอยู่ ก็ได้เห็นพระพุทธเจ้าพร้อมด้วยพระภิกษุจำนวนหนึ่ง นายสุมนมาลาการเกิดความเลื่อมใสจึงนำดอกมะลิทั้ง 8 กำมือ ถวายบูชาพระพุทธองค์ โดยไม่กลัวอาญาจากพระเจ้าพิมพิสารที่ตนไม่มีดอกมะลิไปถวายในวันนั้น เมื่อพระเจ้าพิมพิสารทราบก็มิได้โกรธแต่ทรงพอพระราชหฤทัยเป็นอันมาก เพราะพระองค์ก็ทรงนับถือบูชาพระพุทธเจ้าเช่นกัน พระองค์จึงได้บำเหน็จรางวัลความดีความชอบแก่นายสุมนมาลาการด้วยสิ่งของทั้งปวงอย่างละ 8 ทำให้นายสุมนมาลาการมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นมากกว่าเดิม

            เรื่องราวจากตำนานทำให้เกิดเป็นความเชื่อว่านี่คืออานิสงส์ที่ถวายดอกไม้แด่พระพุทธเจ้าในครั้งนั้น ชาวพระพุทธบาทจึงนำความเชื่อนี้มายึดถือปฏิบัติเป็นประเพณีสำคัญ สืบต่อกันมาเป็นประจำทุกปี

            การตักบาตรดอกไม้จะเริ่มในช่วงบ่ายของวันเข้าพรรษา ประชาชนจะแต่งตัวสวยงามด้วยผ้าไทยชุดไทย ยืนเรียงกันเป็นแถวอยู่สองฟากบริเวณทางขึ้นสู่พระมณฑปที่ประดิษฐานรอยพระพุทธบาท เพื่อรอตักบาตรดอกไม้แก่พระสงฆ์ที่จะเดินบิณฑบาตร และในขณะที่พระสงฆ์กำลังเดินบิณฑบาตรดอกไม้เพื่อนำไปนมัสการรอยพระพุทธบาทอยู่นั้น จะมีประชาชนจำนวนหนึ่งคอยล้างเท้าให้พระสงฆ์ด้วยขันน้ำลอยดอกพิกุล ซึ่งเป็นความเชื่อที่ว่าจะเป็นการชำระบาปที่ได้กระทำมาให้หมดสิ้นไป

            ทั้งหมดนี้คือเรื่องราวความเป็นมาของประเพณีตักบาตรดอกไม้ ประเพณีสำคัญของชาวพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรีค่ะ หากใครสนใจอยากไปร่วมตักบาตรดอกไม้ก็ไปกันได้ที่วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหารในวันเข้าพรรษานี้นะคะ