ทุกวันนี้วิทยาศาสตร์ส่งผลประโยชน์มากมายต่อมนุษย์ และมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาประเทศ ผลของการศึกษาค้นคว้าทางวิทยาศาสตร์สามารถเกี่ยวโยงกับความเจริญในด้านต่าง ๆ เช่น การแพทย์ การสื่อสารคมนาคม การเกษตร การศึกษา การอุตสาหกรรม การเมือง การเศรษฐกิจ เป็นต้น และหากมองย้อนไปในอดีตของไทยเราที่ผ่านมา ก็จะเห็นว่าพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 เป็นหนึ่งในพระมหากษัตริย์ที่สนใจทางด้านวิทยาศาสตร์และมีผลงานจนได้ชื่อว่า "พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย"

          เพื่อเทอดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็น "พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย" เหตุเพราะทรงพระปรีชาสามารถทางด้านวิทยาศาสตร์-ดาราศาสตร์ โดยทรงสามารถคำนวณการเกิดสุริยุปราคาเต็มดวงวันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2411 ที่ตำบลหว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ได้อย่างแม่นยำ เหตุนี้จึงได้กำหนดเอาวันที่ 18 สิงหาคม เป็นวันวิทยาศาสตร์แห่งชาติของทุกปี โดยได้เริ่มมีขึ้นเป็นครั้งแรกเมื่อวันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2525

          พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสนพระทัยวิชาคณิตศาสตร์และวิชาดาราศาสตร์ในตำราโหราศาสตร์ของไทยเป็นอย่างมาก พระองค์ทรงค้นคิดวิธีการคำนวณปักข์ (ครึ่งเดือนทางจันทรคติ) โดยอาศัยหลักตำราสารัมภ์ของมอญ และทรงคิดสูตรสำเร็จในการคำนวณวันพระในรูปกระดานไม้สี่เหลี่ยมผืนผ้าได้อย่างถูกต้อง เรียกว่า กระดานปักขคณนา ซึ่งปัจจุบันนี้คณะธรรมยุตยังคงใช้กันอยู่
          นอกจากนี้ในพระราชฐานของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทั้งในกรุงเทพมหานครและต่างจังหวัดจะมีหอดูดาว โดยเฉพาะหอชัชวาลเวียงชัยที่เขาวัง ที่นี้มีความสำคัญมากในประวัติศาสตร์วิชาดาราศาสตร์ของไทย ทรงสร้างขึ้นให้เป็นสถานที่สังเกตการณ์ทางดาราศาสตร์ในการรักษาเวลามาตรฐานของประเทศไทย ดังนั้นหอนี้จึงเป็นอนุสรณ์แห่งสัมฤทธิผลในทางวิทยาศาสตร์เรื่องระบบเวลา โดยพระองค์ทรงสถาปนาระบบเวลามาตรฐานขึ้นในประเทศไทย เมื่อ พ.ศ. 2395
          ตลอดรัชสมัยการปกครองของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงรับเอาศิลปวิทยาการและความคิดสมัยใหม่มาประยุกต์ใช้ในการปกครองประเทศ จนประเทศไทยสามารถเจริญทัดเทียมนานาอารยประเทศ ด้วยเหตุนี้องค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) จึงมีมติเมื่อวันที่ 17 ตุลาคม พ.ศ. 2546 ประกาศยกย่องพระเกียรติคุณของพระองค์ให้ทรงเป็นบุคคลสำคัญของโลกด้วยพระราชกรณียกิจและพระเกียรติคุณนานัปการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งพระราชกรณียกิจด้านดาราศาสตร์

          สำหรับอุทยานวิทยาศาสต์ที่ตำบลหว้ากอ จ.ประจวบคีรีขันธ์นั้น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่ออุทยานนี้ว่า “อุทยานวิทยาศาสตร์พระจอมเกล้า ณ หว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์” และได้รับพระบรมราชานุญาตให้จัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบรมรูปหล่อประทับนั่งบนพระเก้าอี้ฉลองพระองค์เครื่องแบบทหารเรือ ชุดเดียวกับวันที่พระองค์ท่านเสด็จพระราชดำเนินมาบ้านหว้ากอ เพื่อเป็นการระลึกถึงพระองค์ในวันวิทยาศาสตร์อีกด้วย