ประเพณีที่น่าสนใจในเดือนกันยายนนี้คงจะเป็นอะไรไปไม่ได้นอกจากประเพณีสลากภัต สลากย้อม ที่จัดขึ้นในจังหวัดลำพูนค่ะ แต่จริง ๆ แล้วจังหวัดอื่นในภาคเหนือก็มีประเพณีเดียวกันนี้ในหลาย ๆ ชื่อนะคะ เช่น ตานก๋วยสลาก กิ๋นก๋วยสลาก แต่สำหรับชื่อประเพณีสลากภัต สลากย้อมนั้นมีเพียงหนึ่งเดียวในลำพูนเท่านั้นค่ะ

          แล้วประเพณีสลากภัต สลากย้อมนี้แตกต่างจากประเพณีตานก๋วยสลากของจังหวัดอื่นอย่างไร? คำตอบก็คือแตกต่างในเรื่องรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ ค่ะ ซึ่งแต่ละที่ก็จะแตกต่างกันไปตามความเชื่อและความเหมาะสมในการปฏิบัติจริง แต่โดยรวมแล้วถือว่ามีหัวใจสำคัญอยู่ที่การถวายทานโดยให้พระสงฆ์จับสลากเช่นเดียวกันค่ะ

          คราวนี้จะขอเล่าเฉพาะเรื่องของประเพณีสลากภัต สลากย้อมของเมืองลำพูนนะคะ อย่างที่บอกไปแล้วว่าเป็นประเพณีเดียวกับประเพณีตานก๋วยสลาก ซึ่งหมายความว่า เป็นประเพณีการถวายทาน ถวายอาหาร ให้กับพระสงฆ์โดยไม่ระบุว่าเป็นรูปไหน จึงใช้วิธีการให้พระสงฆ์จับสลากรับทานนั่นเองค่ะ โดยจะแบ่งออกเป็นสองส่วน คือ สลากภัต และสลากย้อม

          สำหรับสลากภัตนั้นก็คือการถวายอาหาร อาหารที่ใช้ในการถวายทานครั้งนี้ ส่วนใหญ่เป็นสำรับกับข้าวทั่วไปรวมกับเครื่องไทยทานต่าง ๆ เช่น หมาก เมี่ยง บุหรี่ ไม้ขีดไฟ หอม กระเทียม ข้าวสาร น้ำตาล น้ำอ้อย เป็นต้นค่ะ นำมาห่อรวมกันในชะลอมแล้วติดเบอร์สลากรอไว้ จากนั้นพระสงฆ์จะมาจับสลาก หากพระสงฆ์จับสลากได้เบอร์ใดของเจ้าภาพคนใด ก็จะไปรับเครื่องถวายจากเจ้าภาพคนนั้นค่ะ หลังจากฉันเสร็จแล้วพระสงฆ์ก็จะให้พรและกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศล ก็เป็นอันเสร็จพิธีในส่วนนี้

          ส่วนสลากย้อมนั้นคือการทำต้นสลากขนาดใหญ่ แล้วนำเงินและข้าวของเครื่องใช้ต่าง ๆ เช่น เสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม อาหารแห้ง มาผูกติดกับต้นสลากที่มีการตกแต่งไว้อย่างสวยงาม โดยแต่ละต้นจะสูงราว 5-6 เมตรค่ะ ซึ่งหลายชุมชนจะนำต้นสลากมาถวายและประกวดความสวยงามกันในวัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหารเป็นประจำทุกปี ซึ่งส่วนของสลากย้อมนี้จัดเป็นสีสันของประเพณีนี้เลยก็ว่าได้ค่ะ 

          ความพิเศษที่น่าสนใจอีกอย่างหนึ่งของประเพณีสลากภัต สลากย้อม คือคติความเชื่อในสมัยโบราณค่ะ โดยในอดีตนั้นประเพณีนี้จัดเป็นประเพณีสำคัญของผู้หญิงเท่านั้นนะคะ เพราะคนที่จะเป็นเจ้าภาพได้จะต้องเป็นผู้หญิงที่ยังไม่แต่งงาน เป็นการทำบุญครั้งใหญ่ของผู้หญิงเลยค่ะ แต่ในปัจจุบันก็ได้เปลี่ยนให้วัดเป็นเจ้าภาพแทนแล้วค่ะ

          ทั้งหมดที่กล่าวมานี้จัดเป็นเรื่องราวน่ารู้ของประเพณีที่มีเพียงหนึ่งเดียวในลำพูนค่ะ