หลายคนคงเคยได้ยินชื่อปราสาทหินพิมาย ซึ่งเป็นปราสาทเก่าแก่ที่ตั้งอยู่ในอุทยานประวัติศาสตร์พิมาย อำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมากันมาบ้างแล้ว วันนี้เราจะพาทุกคนไปทำความรู้จักกับปราสาทหินพิมายให้มากกว่าเดิมค่ะ 

          ปราสาทหินพิมายตั้งอยู่ในอุทยานประวัติศาสตร์พิมาย ซึ่งเคยเป็นพื้นที่ของเมืองพิมายในอดีต เมืองพิมายเป็นเมืองที่สร้างตามแบบแผนของศิลปะขอมหรือกัมพูชา มีลักษณะเป็นเวียงสี่เหลี่ยม โดยชื่อ "พิมาย" น่าจะมาจากคำว่า "วิมาย" หรือ "วิมายปุระ" ที่ปรากฏในจารึกภาษาเขมรบนแผ่นหินตรงกรอบประตูระเบียงคดด้านหน้าของปราสาท ทั้งจารึกและรูปแบบศิลปะล้วนบ่งบอกว่าปราสาทหินพิมายคงจะเริ่มสร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าสุริยวรมันที่ 1 ราวพุทธศตวรรษที่ 16 โดยสร้างขึ้นในฐานะเทวสถานของศาสนาพราหมณ์ เป็นรูปแบบศิลปะบาปวนผสมกับศิลปะนครวัด ต่อมาได้ถูกปรับเปลี่ยนมาเป็นศาสนสถานในศาสนาพุทธในสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7

          พิมายเป็นเมืองที่เกิดขึ้นในยุคสมัยที่วัฒนธรรมขอมกำลังรุ่งเรือง แต่หลังจากรัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 วัฒนธรรมขอมก็เริ่มเสื่อมลง และมีการสถาปนาอาณาจักรสุโขทัยขึ้นมาพอดี ในเวลานั้นจึงทำให้เมืองพิมายหมดความสำคัญลงและหายไปในที่สุด

          ปราสาทหินพิมายเป็นปราสาทประธานที่สำคัญที่สุด โดยสร้างหันหน้าไปทางทิศใต้ต่างจากปราสาทอื่นๆ ที่หันไปทางทิศตะวันออก มีการสันนิษฐานว่าสาเหตุที่หันหน้าไปทางทิศใต้ก็เพื่อให้รับกับเส้นทางจากเมืองยโศธรปุระมาสู่เมืองเมืองพิมาย ซึ่งเมืองยโศธรปุระก็คือเมืองหลวงในสมัยนั้นของขอม ดังนั้นจึงเป็นไปได้ที่ปราสาทหินพิมายจะหันหน้าไปสู่เมืองหลวง

          ปราสาทหินพิมายเป็นปราสาทประธานขนาดใหญ่ สร้างด้วยหินทราย ประกอบด้วยส่วนสำคัญ 2 ส่วน คือ มณฑป และเรือนธาตุ มีการจำหลักลวดลายประดับตามส่วนต่างๆ เช่น หน้าบัน ทับหลัง โดยทำเป็นภาพเล่าเรื่องรามเกียรติ์และเรื่องราวทางพุทธศาสนา ภายในเรือนธาตุจะมีห้องสำหรับประดิษฐานรูปเคารพสำคัญในศาสนาพุทธมหายาน

          นอกจากปราสาทประธานแล้วยังมีโบราณสถานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง และเป็นส่วนประกอบสำคัญของปราสาทหินพิมาย เช่น พลับพลาที่ประทับสำหรับพระมหากษัตริย์ สะพานนาคราชซึ่งเชื่อกันว่าเป็นเส้นทางเชื่อมระหว่างโลกมนุษย์และสวรรค์ตามหลักของศาสนาฮินดูและพุทธมหายาน ซุ้มประตูและกำแพงแก้ว ชาลาทางเดิน ระเบียงคด ปรางค์หินแดง หอพราหมณ์ ปรางค์พรหมทัต และบรรณาลัย เป็นต้น

          ปราสาทหินพิมายคือโบราณสถานที่มีประวัติศาสตร์ยาวนาน ได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของประเทศไทยเมื่อปีพ.ศ. 2479 และได้รับการจัดตั้งเป็นอุทยานประวัติศาสตร์พิมายในปีพ.ศ. 2532 รวมทั้งยังได้เสนอชื่อเข้ารับการพิจารณาให้เป็นมรดกโลกอีกด้วย และทั้งหมดนี้คือเรื่องราวของปราสาทหินพิมายค่ะ