ในประเทศไทยมีพระพุทธรูปอยู่มากมาย แต่พระพุทธรูปที่มีผู้ศรัทธาไปกราบไหว้มากที่สุดในประเทศไทยมีอยู่ 3 องค์ คือ พระแก้วมรกต วัดพระศรีรัตนศาสดาราม กรุงเทพมหานคร พระพุทธชินราช วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จังหวัดพิษณุโลก และอีกองค์หนึ่งคือ พระพุทธโสธร วัดโสธรวราราม จังหวัดฉะเชิงเทรา

          พระพุทธโสธรหรือที่รู้จักกันทั่วไปว่า "หลวงพ่อโสธร" ประดิษฐานอยู่ที่วัดโสธรวรารามมาตั้งแต่ราวพ.ศ. 2313 มีเรื่องราวเล่าต่อกันมาว่าพระพุทธโสธรคือหนึ่งในสามของพระพุทธรูปทางเหนือที่ลอยน้ำมาพร้อมกัน และได้อัญเชิญขึ้นประดิษฐานตามวัดต่างๆ เล่ากันว่าองค์แรกคือหลวงพ่อบ้านแหลม วัดบ้านแหลม จังหวัดสมุทรสงคราม องค์ถัดมาคือหลวงพ่อโสธร วัดโสธรวราราม จังหวัดฉะเชิงเทรา และอีกองค์หนึ่งคือหลวงพ่อโต วัดบางพลีใหญ่ จังหวัดสมุทรปราการ 

          ตำนานเล่าว่าหลวงพ่อโสธรลอยน้ำมาถึงหน้าวัด พระอาจารย์ผู้ทรงความรู้ท่านหนึ่งจึงทำพิธีบวงสรวงโดยใช้สายสิญจน์อัญเชิญขึ้นมาประดิษฐาน ณ วัดโสธรวราราม และประดิษฐานอยู่ที่วัดนี้มาตลอด นอกจากนี้ยังมีบันทึกที่กล่าวถึงพระพุทธโสธรไว้ในพระราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งบันทึกไว้ว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัสถึงพระพุทธโสธรว่า "กลับมาแวะวัดโสธร ซึ่งกรมหลวงดำรงคิดจะแปลว่ายะโสธร จะให้เกี่ยวแก่การที่ได้สร้างเมื่อเสด็จกลับจากไปตีเขมร แผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถหรือเมื่อไดนั้น แต่เป็นที่สงสัยด้วยเห็นไม่ถนัด พระพุทธรูปทำด้วยศิลาแลงทั้งนั้น องค์ที่สำคัญว่าเป็นหมอดีนั้น คือองค์ที่อยู่ตรงกลาง ดูรูปตักและเอวงาม ทำนองเดียวกับพระพุทธรูปเทวปฏิมากร แต่ตอนบนกลายไปเป็นฝีมือผู้ที่ไปปั้น ว่าลอยน้ำมาก็เป็นความจริง เพราะเป็นศิลาคงทำไม่ได้ ในที่นี้"

          พระพุทธโสธรเป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ สลักจากหินทรายทั้งหมด 8 ชิ้น แล้วนำมาประกอบเข้าด้วยกันโดยการปั้นปูนพอกทับและลงรักปิดทอง ซึ่งเป็นเทคนิคการสลักพระพุทธรูปหินทรายที่พบมากในสมัยอยุธยาตอนต้น และเมื่อพิจารณาจากลักษณะพุทธศิลป์แล้วจึงกำหนดอายุได้ว่าเป็นพระพุทธรูปในสมัยอยุธยาตอนต้นนั่นเอง องค์พระพุทธโสธรเป็นพระพุทธรูปนั่งขัดสมาธิราบ พระพักตร์ค่อนข้างกลมแป้น พระขนงโก่งเล็กน้อย พระเนตรเล็กหรี่เหลือบลงต่ำ พระโอษฐ์เล็ก สีพระพักตร์ขรึมแบบอยุธยาที่ได้รับอิทธิพลศิลปะเขมร มีอุษณีษะและพระรัศมีทรงสูง ซึ่งน่าจะเป็นพระรัศมีเปลว พระวรกายท่อนบนเล็กกว่าท่อนล่าง สังฆาฏิเป็นแผ่นใหญ่ยาวลงมาจรดพระนาภี ปลายแยกเป็นสองชายคล้ายเขี้ยวตะขาบ ซึ่งทั้งหมดนี้จัดอยู่ในศิลปะสมัยอยุธยาตอนต้น และสอดคล้องกับข้อสันนิษฐานของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพดังที่รัชกาลที่ 5 ทรงมีพระราชดำรัสถึง

          เหตุผลที่พระพุทธโสธรเป็นหนึ่งในพระพุทธรูปที่มีผู้คนศรัทธามากที่สุดในประเทศไทย เป็นเพราะความเชื่อเรื่องอภินิหารและความศักดิ์สิทธิ์ของพระพุทธโสธรนั่นเอง ผู้คนนิยมไปกราบไหว้ขอพรและได้สมปรารถนา โดยเฉพาะการขอพรให้มีลูก และการขอพรให้ธุรกิจประสบผลสำเร็จ เป็นต้น แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นก็ขึ้นอยู่กับวิจารณญาณและความเชื่อส่วนบุคคลค่ะ แต่ถึงอย่างไรพระพุทธโสธรก็มีความสำคัญในด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดีเป็นอย่างยิ่ง

ขอบคุณข้อมูลดีๆ จาก "พระพุทธรูปสำคัญ และพุทธศิลป์ในดินแดนไทย" ของศาสตราจารย์ ดร. ศักดิ์ชัย สายสิงห์ ค่ะ