สังคมไทยมีความสัมพันธ์กับสถาบันพระมหากษัตริย์อย่างแน่นแฟ้น ทรงเป็นศูนย์รวมจิตใจของประชาชน ในอดีตพระมหากษัตริย์ไทยในแต่ละสมัยที่มีพระราชกรณียกิจสำคัญต่อการเปลี่ยนแปลงพัฒนาบ้านเมืองจนได้มีการถวายพระสมญาภิไธยว่า "มหาราช"

          "มหาราช" เป็นคำที่ประชาชนถวายแด่ พระมหากษัตริย์ผู้ทรงประกอบด้วยทศพิธราชธรรม นำความเจริญรุ่งเรืองมาสู่ประเทศชาติ และประชาชนอย่างใหญ่หลวง

พ่อขุนรามคำแหงมหาราช  (พ.ศ. 1830-1860)

          พระเจ้าแผ่นดินรัชกาลที่ 3 ของราชวงศ์สุโขทัย พระมหากษัตริย์ผู้ทรงสร้างความเจริญรุ่งเรือง ขยายอาณาจักรให้กว้างขวาง และสร้างความเป็นปึกแผ่นมั่นคงให้แก่อาณาจักรสุโขทัย ทรงดัดแปลงอักษรขอมและอักษรมอญมาประดิษฐ์อักษรไทยขึ้นใช้เองเมื่อ พ.ศ. 1826 ทรงวางระเบียบแบบแผนด้านการปกครอง ศาสนาและวัฒนธรรม ทรงรับเอาพุทธศาสนาลัทธิเถรวาทจากลังกาเข้ามาเผยแพร่ในราชอาณาจักรสุโขทัยจนเป็นปึกแผ่น
          วันที่ 17 มกราคมของทุกปี เป็นวันพ่อขุนรามคำแหง

สมเด็จพระนเรศวรมหาราช (พ.ศ. 2133-2148)

          พระมหากษัตริย์ผู้ทรงกอบกู้เอกราชของชาติไทยคืนจากพม่าใน พ.ศ. 2127 ภายหลังที่เสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 1 ในรัชสมัยของพระองค์ทรงทำการศึกสงคราม และเอาชนะข้าศึกหลายครั้ง ครั้งที่สำคัญที่สุดคือ ใน พ.ศ. 2135 พระองค์ทรงชนช้างกระทำยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชาของพม่าจนได้ชัยชนะ ตั้งแต่นั้นมาพม่าก็เกรงกลัว ไม่ยกทัพมารุกรานไทยอีกเป็นเวลานาน
          วันที่ 25 มกราคมของทุกปี เป็นวันสมเด็จพระนเรศวรมหาราช

สมเด็จพระนารายณ์มหาราช (พ.ศ. 2199-2231)

          เป็นพระมหากษัตริย์ผู้เป็นที่เลื่องลือพระเกียรติยศในพระราโชบายทางการคบค้าสมาคมกับชาวต่างประเทศ ทรงติดต่อเจริญพระราชไมตรีกับนานาประเทศ และรับผลประโยชน์ทั้งทางวิทยาการและเศรษฐกิจที่ชนต่างชาตินำเข้ามาใช้เป็นประโยชน์ ทรงรักษาเอกราชของชาติให้พ้นจากการเบียดเบียนของชาวต่างชาติ  และเมื่อมีเหตุการณ์ร้ายแรงขึ้น ก็ทรงแก้ไขด้วยความเฉลียวฉลาด นอกจากนี้ยังได้ทรงอุปถัมภ์บำรุงกวีและงานด้านวรรณคดีอันเป็นศิลปะที่รุ่งเรืองที่สุดในยุคนั้น ซึ่งนับเป็นยุคทองแห่งวรรณคดีไทย
          วันที่ 11 กรกฏาคมของทุกปี เป็นวันสมเด็จพระนารายณ์มหาราช

สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช (พ.ศ. 2310-2325)

          อีกพระนามหนึ่ง คือ พระเจ้ากรุงธนบุรี พระองค์ทรงกอบกู้เอกราชของชาติไทยจากพม่า ภายหลังเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 เมื่อปี พ.ศ. 2310 และสร้างกรุงธนบุรีเป็นราชธานีใหม่ของไทย ทรงปราบปรามผู้ก่อตั้งชุมนุมต่าง ๆ และรวบรวมประเทศให้เป็นปึกแผ่นมั่นคงเป็นชาติเดียวกันสำเร็จ และทรงกระทำสงครามจนได้รับชัยชนะ และทรงสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานี
          วันที่ 28 ธันวาคมของทุกปี เป็นวันพระเจ้าตากสินมหาราช

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (พ.ศ.2325-2352)

          ปฐมกษัตริย์ราชวงศ์จักรี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงสร้างพระบรมมหาราชวังและสร้างกรุงเทพมหานครขึ้นเป็นราชธานีใหม่ทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา ทรงมีพระราชประวัติดีเด่นทั้งในราชการทหารและพลเรือน ทรงฟื้นฟูพระพุทธศาสนา ทรงโปรดให้สร้างวัดพระศรีรัตนศาสดารามและบูรณะปฏิสังขรณ์วัดต่าง ๆ ทรงรื้อฟื้นสังคยานาพระไตรปิฎกในปี พ.ศ. 2331 รวบรวมกฎหมายตราสามดวง และโปรดให้แต่งบทละครต่าง ๆ ขึ้นแทนของเก่าที่ถูกพม่าเผาทำลาย
          วันที่ 6 เมษายนของทุกปี เป็นวันพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (พระปิยมหาราช) (พ.ศ. 2411-2453)

          พระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 5 ในราชวงศ์จักรี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ พระมหากษัตริย์ผู้ทรงปรับปรุง ทำนุบำรุง ประสิทธิประสาทความเจริญรุ่งเรืองให้ประเทศไทยได้เท่าเทียมอารยประเทศ พระราชกรณียกิจมีมากมายหลายด้านหลายประการ เช่น ทรงประกาศการเลิกทาส ทรงพัฒนากิจการต่าง ๆ ทั้งโครงสร้างพื้นฐานและการศึกษา สร้างโรงเรียน รถไฟ ทรงแก้ไขปรับปรุงการปกครองบ้านเมืองให้เหมาะกับสถานการณ์บ้านเมือง ทรงได้รับพระราชสมัญญาว่า "พระปิยมหาราช" ซึ่งมีความหมายว่า "พระมหากษัตริย์ที่ทรงเป็นที่รักยิ่งของปวงชน"
          วันที่ 23 ตุลาคมของทุกปี เป็นวันปิยมหาราช

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (สมเด็จพระมหาธีรราชเจ้า) (พ.ศ. 2453-2468)

          พระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 6 ในราชวงศ์จักรี ทรงพระราชอัจฉริยภาพและทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจในหลายสาขา ทั้งด้านการเมืองการปกครอง การทหาร การศึกษา การสาธารณสุข การต่างประเทศ โดยเฉพาะด้านวรรณกรรมและอักษรศาสตร์ ทั้งนี้พระองค์ได้ทรงตั้งกองลูกเสือไทย ทรงสร้างจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จัดตั้งธนาคาร ประกาศใช้พระราชบัญญัตินามสกุล ออกแบบธงไตรรงค์ขึ้นใช้ วางระเบียบการฝึกทหารแบบยุโรป  ด้วยพระปรีชาสามารถและพระราชกรณียกิจอันเป็นคุณประโยชน์แก่ประชาชนและประเทศนานัปการ พระองค์จึงทรงได้รับการยกย่องเทิดพระเกียรติคุณว่า "สมเด็จพระมหาธีรราชเจ้า" ซึ่งหมายถึง "มหาราชผู้ซึ่งเป็นจอมปราชญ์"
          วันที่ 25 พฤศจิกายนของทุกปี เป็นวันวชิราวุธ หมายถึง วันคล้ายวันสวรรคตพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช (สมเด็จพระภัทรมหาราช) (พ.ศ. 2489-ปัจจุบัน)

          พระมหากษัตริย์ผู้ทรงเปรียบเสมือน "พ่อหลวงของปวงชนชาวไทย" ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ 9 ในราชวงศ์จักรี เสด็จขึ้นครองราชย์ตั้งแต่วันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 จนถึงปัจจุบัน ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่ครองราชย์ในฐานะประมุขแห่งรัฐ เป็นเวลายาวนานที่สุดในโลกที่ยังมีพระชนม์ชีพ พระราชกรณียกิจของพระองค์ในหลาย ๆ ด้านเป็นที่ประจักษ์ทั้งในหมู่ชาวไทยและชาวต่างชาติ ทรงริเริ่มจัดตั้งมูลนิธิต่าง ๆ ทรงค้นคว้า วิจัย การทำฝนเทียม ด้านการเกษตร การชลประทาน การสาธารณสุข และอื่น ๆ อีกมากมาย พระองค์ได้รับการถวายพระราชสมัญญาว่า "สมเด็จพระภัทรมหาราช" ซึ่งมีความหมายว่า "พระมหากษัตริย์ผู้ประเสริฐยิ่ง"
          วันที่ 5 ธันวาคมของทุกปี เป็นวันพ่อแห่งชาติที่ปวงชนชาวไทยร่วมเทิดพระเกียรติพร้อมกันทั้งประเทศ